Menstruation (3) မိန္းမပီသတာ စိုးရိမ္စရာမရွိပါ (၃)

“ဆရာ က်မ ရာသီမမွန္ဘူး” ဆိုတာနဲ႔ မျပီးေသးပါ။ ဒီေမးခြန္းေတြေမးပါတယ္။
၁။ Amenorrhea ရာသီမလာတာလား၊
၂။ Heavier Than Normal ရာသီလာတာမ်ားေနသလား၊
၃။ Bleeding In Between Periods ၾကားရက္ ေသြးဆင္းသလား၊
၄။ Painful Period ရာသီလာလို႔ တအားနာသလား၊

မိန္းကေလး-အမ်ိဳးသမီးတိုင္းဟာ သီးသန္႔သေဘာေဆာင္တယ္။ သူ႔သဘာဝနဲ႔သူရွိတယ္။ ရာသီ ရက္တိုမယ္၊ ရွည္မယ္၊ နည္းမယ္၊ မ်ားမယ္။ အပ်ိဳျဖစ္ျပီး ႏွစ္ေတြနဲနဲၾကာရင္ ကိုယ့္သဘာဝကိုယ္ သိမွတ္ထားႏိုင္ျပီ။ ငါ့ရာသီဟာ ဒီလိုဘဲလို႔။ အမ်ားဆံုးက တလ ဆိုတာ ၂၈ ရက္၊ တလလာရင္ ၃-၅ ရက္။ အဲလိုကေန ထူျခားတာျဖစ္လာရင္ေတာ့ သတိထားစရာေတြ ရွိလာမယ္။

၁။ Amenorrhea ရာသီမလာရင္ -
• အသက္ ၄၅-၅ဝ အရြယ္မွာ ရာသီမလာေတာ့တာက မတူးဆန္းေပမဲ့ အသက္ အစိတ္မွာ ရာသီမလာေတာ့ရင္ တခုခု ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ အသက္ ၂ဝ-၃ဝ ဆိုတာ မ်ိဳးပြါးကိစၥအတက္ၾကြဆံုးအခ်ိန္ေတြဘဲ။ ဘယ္လိုဘဲ Protected sex အကာအကြယ္ လုပ္ပါတယ္ ဆိုေနေန ကိုယ္ဝန္ကို ပဌစဥ္းစားတာ မမွားဘူး။
• ၄ဝ-၄၅ ဆိုရင္ အရင္ စဥ္းစားရမွာက Perimenopause ေသြးဆံုးေတာ့မလို႔လား။ မရပ္ခင္မွာ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ကေန Estrogen (အီစထိုဂ်င္) ထုတ္တာ နည္းနည္းလာလို႔ ရာသီရက္တိုတိုလာမယ္။ နည္းနည္းလာမယ္။ ၁၂ လတာ မလာေတာ့ရင္ေတာ့ ဆရာဝန္ေတြကေန Menopause ပါလို႔သတ္မွတ္တယ္။
• Excessive exercise ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း သိပ္မ်ားသူေတြမွာလဲ ရာသီ မလာတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အမ်ိဳးသမီး အားကစားမယ္ေတြ ၅-၂၅% မွာအဲလိုျဖစ္ၾကတယ္။
• Eating disorders အစားအေသာက္နဲ႔ဆိုင္တာလဲ ရွိေသးတယ္။ Anorexia nervosa ဘာဆိုဘာမွ စားခ်င္စိတ္ မရွိလို႔ မစားမေသာက္ေရာဂါ ျဖစ္ေနသူေတြ ရာသီမလာဘဲ ေနတတ္တယ္။
• Other possible causes တျခားျဖစ္ႏိုင္ေျခေတြကေတာ့ -
- Thyroid or pituitary gland disorders (သိုင္းရြိဳက္) လည္ပင္းၾကီး နဲ႔ ဦးေႏွာက္က (ပစ္က်ဴထရီ-ဂလင္း) ေရာဂါ၊
- Hypothalamus ဦးေႏွာက္က (ဟိုက္ပိုသဲလ္မတ္စ္) ေနရာ ေရာဂါ၊
- Breastfeeding ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္၊
- Obesity လူအဝလြန္ျခင္း၊
- Oral contraceptives ကိုယ္ဝန္တားေဆး၊ (တခ်ိဳ႕မွာသာျဖစ္တယ္)၊
- Stress စိတ္-ရုပ္ ဖိအားမ်ားျခင္း၊
- Polycystic ovarian syndrome and other hormone imbalances ေဟာ္မုန္းမညီမွ်ျခင္း၊ မ-မ်ိဳးဥအိမ္ အက်ိတ္ေရာဂါ၊
- Ovarian failure မ-မ်ိဳးဥအိမ္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့ျခင္း၊
- Disease of the uterus သားအိမ္ေရာဂါ။

၂။ Heavier Than Normal ရာသီလာတာမ်ားေနရင္ -
• အမ်ိဳးသမီးအမ်ားစုဟာ တလမွာ ဟင္းခပ္ဇြန္း ၂-၃ ဇြန္းစာေသြးဆင္းၾကတယ္။ ၅ ဇြန္းေက်ာ္ရင္ Menorrhagia မ်ားတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ မ်ားတာၾကာရင္ Anemia ေသြးအားနည္းတာဆက္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဘာလို႔မ်ားေနလဲ -
• Uterine fibroids or polyps သားအိမ္အလံုး-အက်ိတ္၊
• Miscarriage ကိုယ္ဝန္ပ်က္ျခင္း၊
• Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း၊
• Blood thinners ေသြးက်ဲေဆး၊ Steroids (စတီရြိဳက္) ေဆးေသာက္ေနရျခင္း၊
• Birth control pills ကိုယ္ဝန္တားေဆး ေျပာင္းေသာက္ျခင္း၊
• Clotting disorders ေသြးမခဲေရာဂါ၊ ဥပမာ Willebrand's disease ေရာဂါ၊
• Cancer of the uterus သားအိမ္-ကင္ဆာ၊
• အေၾကာင္းခံေရာဂါမရွိသူေတြမွာ ရာသီဆင္းတာ သူမ်ားထက္မ်ားေနရင္ Oral contraceptives ကိုယ္ဝန္တား စားေဆး သံုးႏိုင္တယ္။
• IUD သားအိမ္ထဲပစၥည္းထည့္သူဆိုရင္ Mirena အမ်ိဳးအစားသံုးရင္ နည္းေစတယ္။
• Lysteda ေဆးလဲေပးႏိုင္တယ္။ သူကေန ေသြးခဲတာအားေပးတယ္။ ဆရာဝန္ေပးမွသာေသာက္ပါ။

၃။ Bleeding In Between Periods ၾကားရက္ ေသြးဆင္းေနရင္ -
• ဘာမဟုတ္တာေလးေတြလဲ အရင္စဥ္းစား ျပဳျပင္ရမယ္။
- တားေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့သြားတာ။
- ေမြးလမ္းမွာ အနာ ျဖစ္ေနတာ။
• သိပ္ဆိုးဝါးတာေတြလဲ ရွိတယ္။
- Ectopic pregnancy သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း၊
- Cancer ကင္ဆာ။

၄။ Painful Period ရာသီလာလို႔ တအားနာေနရင္ -
• ရာသီလာတာ အေနရအထိုင္ရ မသက္သာသူေတြမ်ားတယ္။ ဗိုက္နာတာလဲပါတယ္။ နဲနဲေလာက္၊ ၁-၂ ရက္ ေလာက္ဆို စိုးရိမ္စရာမလိုပါ။ ရာသီလာခ်ိန္မွာနာတာကို Dysmenorrheal ေခၚတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ ဝမ္းပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ခါးနာတာေတြလဲ ျဖစ္တယ္။ စိတ္မူေျပာင္းသူေတြလဲရွိတယ္။ (သပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။)
• ရာသီလာခ်ိန္နာတာကို NSAIDs (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အမ်ားသံုး အကိုက္-အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္ရင္ သက္သာတယ္။
• သတိထားရမွာေတြကေတာ့ -
- Endometriosis (အင္ဒိုမီထရီယိုးဆစ္) သားအိမ္ေရာဂါ နဲ႔
- Fibroids (ဖိုက္ဘရြိဳက္) သားအိမ္ အက်ိတ္ေရာဂါေတြ ပါတယ္။ ေဆးစစ္ ကုသရလိမ့္မယ္။

  ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
https://www.facebook.com/pages/Dr-Tint-Swe/490031307758025